top of page

Dasyprocta fuliginosa

Family:

Felidae

English:

Black agouti

Spanish:

Guatusa

Kichwa:

Siku / Punzhana

Prochilodus nigricans_edited.jpg

Talkin About Siku

Delicia Dagua - Agouti Woman

Payba mamanllawan shi tiagara chi runaga, chiga sachama purij ashka pukunawan. Sachama purij ashka sacha, chasnayga wayku chagrara wayku kasna tintil wayku. Chi urkuta payga riu aj ashka sachama puringawa chi riushkayga ña tukuy uras chi paytaga. Payta rikusha chasna nisha purigara, chasna nisha kallpakta man payga. Payta kallapysha runata rikusha, kallpaj ashka, chiga chi riu runa rimarij ashkay. Ñuka warmima chapanguima ya nishacha nij ashka, ñuka warmima chapanguima Chagratacha gustota asuachisha upisha tiama nisha rimarij ashka chi runaga. Musu aj ashka pay mamawan kuasaj ashka, pay mamaga atun chagratacha charij ara. Chiga chasna rimarisha shi payga rin puringawa, kuti shu uras kayandis riupiwas. Chayllashi piñasha kallpan punzhayanata chasna kin, kin nisha kallpan Chiga ñuka warmima chapanguima nisha chasna rimarisha puriun chi runa Chiga ña kay kimsa kuti pay purishkay chasnalla piñasha kallpaj ashka Chiga kutibi ña chuskuy chibiga ña rikujpiga pay vulltamuushkay rikujpi. Pay aychata wanchisha ña vulltamuushka pukunawan chiga shamushkay rikujpiga Aychataga kasnatasha wanchimun chi runaga aparisha shamun, rukujpiga chi ruya sikiy shi. Chi pay piñasha kallpana kuskallaytacha rikujpi ruya sikiy ña kaywan pakta aychayuj shi. Gustu warmisha shayaushka, chi shayau, ñuka kanwan shamuyni nishka, aku nishashi nishka. Kan ñuka warmi tukunata munashachu kasna shayangui nisha nishka. Ñuka lumuga yanga pasasha sirin asuashami upichiwaj shami nisha shi nin chi warmita. Chiga asishka shi pay, asishka washa rishka chi nishka ñukata apachiway nishashi nin. Pay aparisha riushkata kuway nin paywa warmi tukuushacha aparin punzhanta Chiga kushka, aparishka, aparishaga ña warmindi yaykuirishka wasiy. Chiga chi pay mamaga chagramanda paktamushaga lumuta shayachisha, papatawas shayachisha. Mangay shayachisha sumak lluchusha uchugunatas tikishashi churita chapaun, chi payba mama. Chiga yaykujrishka, riki, ñambimanda, maymanda warmitacha kasna apamun nikcha ara. Kunan churi shima yaykujripi, chi alli rikusha shamuylla kachun nishashi nin Ña kallari timpu chasnasha niganaura ña mana riksishkamanda kasna yaykujchirijpi. Ña kachun nishashi rimaj anaura ña una sola, mana ñukanchi shina, kunan timpu churimi apamun. Maymacha chi warmita apamun chi washa irusta cuentota rangaj ña ñukanchi anuyaunchi Pero randi payga ña kachun nisha ña recibij ashka, chiga ña lumuta apangawa rishkay. Ña pundallaga pariullasha purianaura, mamawan pariu rinun sumak lumuta pilakpi. Chiga mamata sumak pillasha undachisha sumak rasha, kanga akungui mama nishacha kachajgashka. Chiga payga chi pundamandata chasna ara chi punzhanata, tutamandata. Chiga mamaga kuna payga ña ruku samiga, ñukanchiga mays ruku hasta kunangama chi costumbre. Chasna manchi kachun ñuka washallay shamuuni pesasha allilla shamun kachun ñuka riunimi nisha. Mikuna imatas ima tunus yanuringaj ruku ñaupa rinchi, lumu ashangata aparisha shamuj ashka. Shamusha ña pay sumak tag manasha rikurij chashka, manashi rikurij chashka. Payga ña lumuta shayachin, papa mangawatas shayachirin ima papachinatas shayachirin. Mamaga suegra mamaga ña pay lumutas uraychukin takan ña mukun. Ña chiwas mana rikurin chasna, chasna, chasna, ña unay, unay kausashka ña chasna kaushaushkay Ña alli chaun, chiga ña pay ña, ña paktachishkay shamushaga, ñachu takarangui mama nisha. Au takaranimi nishashi nin chiga chasna nijpiga ña paywas mukuun shi wayra shinashi mukuun. Mukusha chi mama uanushkatas ña lluchun chi, chi pay mama kallanayshi sumak mikunata susu tikirishaga ña. Kari shamunaga chapaun payga chi chasna shamujpiga asuatas upichin. Chiwasha shu mangays llapin upichisha kausaj ashkay ña, chasna ña chagray. Chi mamawa chagraga atu shiaun, chasna rasha pay purij ashka, chasna aushkay shi. Kariga shamusha ñaupatawas chiga nishkaya tutamandaya anshallata kuti chagrama rishkay. Chiga pay ima shinacha yuyarira pay mamaga, chasna imasna ashashi ñukata ñaupa kachashaga. Ñuka sumak yanushkayga payga ña chishira yaykumun an, chitata kallari timpu ashas ña yuyaytas chari ara paywas. Chiga ashangata chaupiy churasha imasnashi mana shamungan nisha chapasha samasha tiashka ashangawa. Chiwashaga rishka kutillata kachunda rikungawa, imangawa mana shamungan nisha Chiga rikujpiga ña pay chasna tukunay ruya away tiarisha, atun ruya kuchushka away tiarishashi Kaytaga uma karataga win lluchirisha kay churasha, kayma lluchu shian pay. Minarasha chasna churarij ara kuti llau tutashina manzhu nanagara paytaga, pay imagara. Chiga chasna rarishaga chiata chi aysan tus, chiataga tus, kañirishacha tian. Chi ushatacha shi paywa uma karata kayma churarisha shi paywa mikurisha tiaun. Ima animaltara kayga imatata ñuka churiga charij ashkay nisha yuyarishka, irusta rikurishka ruya away. Chikllu umaga rikurinya, chi siku animalguna, kuti kayta lluchurishachu sha rasha tiaun. Chi kayma kashka aychawa an pay, kuti kayma uma karata lluchurisha ushata mikuriun. Chiga alli rikusha shayashka ña alli rikusha ñuka kachun maytacha rira nisha rikujpis. Ruya aways chasna rarisha tiashka, chiga iyarij mana ima warmitata kayga charira. Chasna ashami unaj ashka nisha alli rukushka washa, allipachata rikushka washa cuchilla shak waktashaka. Ruya sikiy shayausha chiga chasnama umata rashacha payga chasna rarisha ushata mikurisha tiaun. Chiga chasna rikusha washaga mamaga vulltamushka, vulltamuj ashangawata aparij payga shamushka. Shunguma iyariushka, shungumaga iyariushka chasnay paktashkay pay churi paktamushka sachamanda. Rikujpi mana kaylla wanchimun pay, chi wanchimujpi apij sumal ran payga ña yanuun apawaga. Sumak lumu ashangata chima churashaga ñuka warmiga nisha tapuk shamun. Mana shamunzhu, washa shamuyni nisha sakirika mana shamunzhu nishasha nin. Chiga ña pay shamushkay, ña pay shamushkay ña punzhata chara punzha, yangachu pandata rimani. Tutamanda chiska chunlla rikushka, chi chishiy chunllas rikushka chiga tutamanda. Chi kariga nira kanga imata rashara chasna chishiy shamuj angui, mamaga, mamalla mikunata aparimun. Mamalla ñuka apamushkata yanun chasna rikushas aminimi nishka nisha shi nira kariga. Mamawa pakta shamusha, mamawa pakta asuasha, mamawa pakta imatas raupichu alliga rikuringa. Nisha pay rimashka kari, chasna pay rimajpi mamaga nishkay, ima animalcha kayna aura churi. Ruya away umatawas llambu lluchurishami, pay ima ara ñuka manzharisha vulltasha rikuyrijpi. Chasna tiaupi ñuka manzhasha kayna shamurani nishashi rimashka, pay ima ara usatami mikurisha tiaura. Pero uma uma karata lluchurishka mara nishashi nishka, chiga chasna niupiwas asuata upichiushka. karitaga upichiushka, chasna nishkawa asuata payba mangama tulun shitashka. Ñukatami punzhayana warmi arani nikga, punzhana tukusha punzun kallpasha rishka. Ña punchiga punzhana ashka, ña chiga rishkay, ña rin ña chi sacha tukushka pay. Chiga karirandiga manzharisha sakirishka maymacha chasna nirani nisha. Enda chasna man chi cuentoga.

Delicia Dagua - Origin of the Agoutis

Chiga punzhana randiga paywa mamallawan shi tiagara chi runaga, chiga sachama purij ashka. Pukunawan sachama purij ashka chasnay wayku chagara, wayku kasna tintuluta wayku. Chi urkuta payga riu aj ashka sachama puringawa chi riuskayga ña tukuy uras chi paytaga. Payta rikusha chasna nisha purigara ña, chasna nisha kallpajtaman payga, nisha kallpajgan. Payga kallpausha runata rikusha, kallpaj ashka chiga chi riu runa rimarij ashka ñuka warmima apanguima Nishashi nij ashka ñuka warmima apanguima, chagratacha gustuta asuachisha upisha tiayma nisha. Nishashi rimarin chi runaga musu aj ashka mamawan kausaj ashka, pay mamaga atun chagratacha charijgara. Chiga chasna rimarishashi rin puringawa, kuti shu uras kayandi riupiwas chayllashi piñasha kallpan punzhana. Chasna nisha kallpan chiga ñuka warmimi chapanguima chasnashi rimarisha puriun chi runa. Chiga ña kay kimsa kutin pay purishkay ña chasnalla piñasha kallpaj ashka, chiga kutibi chuskuy chibiga ña. Rikujpiga pay vulltamuushkay rukujpiga pay aychata wanchisha ña vulltamuushka pukunawan. Chiga shamuushkay rikujpiga aychataga kasnatashi wanchimun chi runaga aparisha shamun Rikujiga ruya sikiy chi pay piñasha kallpana kuskallaytacha rikujpiga ruya sikiy Ña kaywan pakta akchayuj shi gustu warmicha shayaushka, shayau ñuka kanwan shamuuni nishka. Aku nishashi nishka kan ñuka warmi tukunata munashachu kasna shayangui nishashi nishka. Ñuka luma yanga pashasha sirin asuashami upiway shami nishashi ni chi wamita. Chiga asiskashi payga, asiska washa rishka chi nishka ñukata apachiway nishashi nin. Pay aparisha riushkata kuway nin pay warmi tukuusha chi aparin punzhanta chig kushka. Kujpi aparishka aparishaga ña warmindi yaykuyrishka wasiy chiga pay mamaga chagramanda paktamushaga. Lumu shayachisha papatawas shayachisha mangay shayachisha sumak lluchusha uchugunata tikishashi. Churita chapaun chi payba mama chiga yaykuyrishka, ñambima rikushka. Maymanda warmita kasna apamun nikchara churi chasna yaykuyrijpiga, alli rikushaga shamuylla kachun. Nishashi nin, kallari timpu chasnashi niganaura ña mana riksishkamanda chasna yaykuchirikpi ña. Kachun nishashi rimajanaura ña una sola, mana shinachu ñukanchi shina. kunan timpu ñukanchi ninchi churimi apamun, maymacha warmita apamun. chi washa irusta

Ahuani Nihua - The Chakra And Agoutis

bottom of page